THỰC TIỄN & CƠ SỞ LÝ LUẬN BÁO CHÍ TRUYỀN THÔNG “Ta làm sao biết người sau đọc đến sách ta, sẽ bảo ra sao. Nên hãy biết hôm nay, ta đưa trình bạn ta, bạn đọc mà vui thế là ta vui rồi ” (Thi Nại Am) Contact: nguyenbuikhiem
(Nguyễn Bùi Khiêm) Lần theo dòng sách cũ, thấy có những nội dung rất hay vàbổ ích cho bản thân và nhiều người khác. Xin giới thiệu với các bạn một số bàiviết của bậc, một nhà lãnh đạo tiền bối của Cách mạng và cũng là bậc tiền bốicủa Báo chí Cách mạng Việt Nam.Có thể nội dung của những bài viết này được đặt trong bối cảnh đã rất cũ, tuynhiên, tinh thần của nội dung của nó vẫn còn rất mới và nguyên giá trị.
Xã luận là một bài báo quan trọngnhất trong một số báo, nêulập trường, quan điềm của một tờ báo (tức là của chính đảng hay đoàn thể mà tờ báo đó là cơquan ngôn luận) về một vấn đề quan trọng.
Đang xem: Xã luận là gì, nghĩa của từ xã luận trong tiếng việt xã luận là gì
Xã luận thường là mộtbài bàn luận có tính chất tổng quát, đồng thời đề ra những nhiệm vụ công tác cần kípphải làm ngay.
– Xã luận nêu rõ nội dung tư tưởng của một nghị quyết, mộtchỉ thị của cơ quan lãnh đạo và nhấn mạnh nhiệm vụ thi hành.
– Xã luận tổng kết kinh nghiệm và nêu ra những bài học về đấu tranh, sản xuất, công tác hay là học tập.
– Xã luận kêu gọi, ví dụ cổ vũ thi đua yêunước, tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm hoặc đoàn kết chiến đấu, quyết giành thắng lợitrong một chiến dịch.
Trước hết, phải nhận rõ rằng xãluận là một bài văn thường. Viết một bài văn thường thế nào thì viết một bài xã luận cũng nhưthế. Nhưng xã luận cũng có một vàitính cách đặc biệt của nó:
Muốn đặt vấn đề cho đúng, phảixem trong nước, ngoài nước có việc gì quan trọng nhất, tờ báo cần phải tỏ thái độ hoặcđịnh rõ chủ trương, thì nắm lấy vấn đề để mà viết xã luận.
Trong khi lập luận, cần làm nổi bật ý kiến chủ đạocủa bài. Ngoài ra, cần chú ý: nếu nói về một vấn đề thời sự thế giới, thìkhông nên quên gắn nó với vấn đề thực tại trong nước; trái lại, khi bàn đến mộtvấn đề trong nước thì không nhất định phải gắn nó với một vấn đề bên ngoài. Tuyvậy, tình hình trong nước và tình hình thế giới liên quan mật thiết với nhau,cho nên cộ khi nói đến tình hình trong nước, người ta cũng gắn với những vấn đềnào đó trên thế giới.
Đối tượng chủ yếu của bài báo nóichung là nhân dân. Song nếu là một bài xã luận của một tờ báo cơ quan, một chính đảng haymột đoàn thể, thì đối tượng trước hết, là quần chúng đảng viên hoặc đoànviên của đoàn thể ấy và sau nữa là quần chúng nhân dân nói chung. Ví dụ: xã luận của báo Lao động thì lấy đoàn viên công đoạnlàm đối tượng, nhưng đồng thời đối tượng lại là toàn thể giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Một chính đảng hay là một đoàn thể có thể có một hoặc nhiều tờbáo. Ví dụ: một chính đảng có một tờ báo hàng ngày và một tờtạp chí ở Trung ương, ngoài ralại có nhiều tờ báo ở các địa phương, có khi ở những xí nghiệp lớn. Đối tượng của tờ báo hàng ngày khôngnhất định giống hệt như đối tượng của tờ tạp chí, và đối tượng của tờ báo địa phươnghẹp hơn và thường là thấp hơn đối tượng của tờ báo Trung ương. Xã luận báo nào phải nhằm đúngđối tượng phục vụ của tờ báo ấy. Xã luậnchuyên đề có thể chỉ nhằm phục vụ chủ yếu một tầng lớp người, một giới nhất định.
Một bài xã luận có thể nhằm hai loại đốitượng khác nhau: đối tượng phục vụ là nhân dân và đối tượng đả kích là kẻ thù của nhân dân.
Viết về một vấn đề gì, phảitìm tài liệu về vấn đề đó, phải điều tra, nghiên cứu cẩn thận, như thế bài báomói thiết thực, bổ ích.
Ví dụ: muốn viết xã luận vềcuộc kháng chiến của ta, phải hiểu lý luận của chủnghĩa Mác – Lê-nin về chiến tranh nhân dân, phải nắm vững phương châm “kháng chiến lâu dài,dựa vào sức mình là chính” của ta và phải theo dõi sát tình hình thực tếchiến đấu của quân và dân ta; phải nghiên cứu xem tình hình tư tưởng và côngtác của ta trong kháng chiến có gì đáng chú ý và phải nhận rõ taviết về cuộc kháng chiến trong dịp nào.
Muốn viết xã luận về vấn đề giảmtô, phải nắm chính sách giảm tô hiện nay của chúng ta, phải nắm tình hình giảm tô ở nước ta từ sau Cách mạng tháng Támtrở đi, nhất là tình hình hiện nay; đồng thời, cũng phải nắm tình hình nhận thức, tưtưởng của cán bộ và nhân dân về vấn đề đó.
Muốn viết xã luận về cuộc hộinghị bốn ngoại trưởng ở Pa-rihiện nay (tháng 6 năm 1949), ít nhất phải tìm tài liệu để hiếu rõ vấn đề nướcĐức quy định từ hội nghị Post-sdam và những ý kiến tranh chấp về vấn đề đó giữa cácnước lớn đến nay như thế nào.
Xem thêm: Bạn Đã Biết Tất Cả Về Thương Hiệu Zara Là Gì ? Cách Mua Hàng Zara Về Việt Nam
Nếu không chịu khó sưu tầm tàiliệu cho đầy đủ, thì không nắm vững được vấn đề và lúc viết thường mắc phảibệnh nói chung chung hoặc vu vơ, rỗng tuếch. Lại phải hiểu chính sách ngoạigiao của Chính phủ ta, của Liên Xô và của Mỹ, Anh, Pháp như thế nào, quan điềm của Đảng Cộng sản Đức về vấn đềnước Đức như thế nào… Tóm lại, muốn viết một bài xã luận được tốt, phải có lý luận, phải nắm chính sách, phải nắm thựctế, phải hiểu biết rộng.
Nên nhớ rằng: một vấn đề càng nghĩ chín viết racàng dễ và càng hay. Chớ coi thường việc suy nghĩ trước khi viết. Một bài xã luận được hayhỏng phần lớn là do nơi suy nghĩ kỹ hay không kỹ. Có khi muốn viết một bài xãluận chỉ một mình tác giả sưu tầm tài liệu, tham khảo, suy nghĩ rồi viết; viết xong đưa bộ biên tập xem và tập thể góp ý kiến. Cũng có khi cần họp bộ biên tập trước để bàn về nội dung bàixã luận rồi phân công cho một người viết, viết xong tập thể xem lại để cho ý kiến sửa chữa hoặc bổ sụng. Cách thứ hainày thường mang lại kết quả tốt hơn.
Dàn bài cốt làm cho ý kiến không lộnxộn, đỡ thiếu sót, có thể làm nổi bật ý chính. Dànbài thường gồm ba phần lớn: vào đề, thân bài và kết luận: Song cũng có khi một bài xã luậnkhông theo trật tự cổ điền đó mà mở đầu bằng một ý kiểu đột ngột đáng lẽ phảiđề trong thân bài. Ví dụ: một bài xã luận về trận sông Lô lần thứ hai có thể mở đẩu: “Sông Lô là mồ chôngiặc Pháp” hoặc “Sông Lô cuồn cuộn xác quân thù”…
Có khi đặt dàn bài rồi, nhưng lúc viết lại thay đổi hoặc bổ sung một số điểm trong dàn bài. Đó là sự thường. Tuy vậy, đặt dàn bài vẫn cần vàmuốn cho khỏi bị bó buộc, không nên đặt dàn bài quá chi tiết.
Trong khi suy nghĩ về vấn đề địnhviết và làm dàn bài, phải đồng thời định ngay xã luận thuộc về loại nào, chủ đề xã luận là gì,như thế sẽ dễ viết hơn.
Khi viết xã luận, nên để tất cả tâm hồn say sưa, để tất cả nhiệt tình vàtin tưởng vào bài viết. Có thế bài xã luận mới cảm được ngườiđọc, không những cảm về mặt lý trí mà cả về mặt tình cảm nữa. Văn xã luận củata phải kết hợp được sự phân tích khoa học với nhiệt tình cách mạng cao.
Văn xã luận nên gọn gàng, đanhthép, khúc chiết, không nên dùng những chữ bông đùa khiếm nhã, tuy vẫn có thể vui vẻ, châm biếm.Đối với kẻ thù, nhiều khi phải dùng những chữ mạnh và sắc, như những nhát búa,lưỡi gươm. Bao giờ cũng vậy, không nên quên rằng một bài văn đánh kẻ thù phải dùng một giọng khác với một bài nói với nhân dân, với bè bạn. Công kích kẻ thù khác với phê bình ta (tự phê bình)và phê bình bầu bạn.
Ý muốn mạnh cần phải viết ngắn:câu và bài đều nên ngắn gọn. Từng đoạn văn sắp xếp có tổ chức, ý kiến trêndưới phân minh. Tóm lại, xã luận là một thể văn rất khoa học. Một bài xãluận là một bài văn rất có tổ chức, ý cũng như lời rất chắc nịch, rất chặt chẽ.
Viết xong nên đọc đi, đọc lại hai, ba lần, có bài đến năm, sáulần; mỗi lần cải tiến một ít: gạch những chữ thừa, sửa những câu tối nghĩa hoặcnhững câu có thể làm người đọc hiểu lầm, hiểu làm hai, ba cách; thêm một vài ý kiến thiếu sót, gạch một vài ý kiến thừa viết lại cả một đoạn nếu cần; sau đó mớiđưa đến nhà in. Muốn viết văn hay cần phải gọt giũa (cũng như nhà nặn khắc gọtgiũa pho tượng của mình). Nhưng phải tôn trọng hơi khí của văn. Gọt giũa khôngkhéo thì làm cho người đọc không thích vì thấy văn cầu kỳ, trau chuốt, trơntru, nhẵn nhụi quá hóa ra nhụt hết nhuệ khí.
Muốn cẩn thận, nên đọc chomột vài người trình độ bình thường nghe. Nếu có chữ nào khó quá hoặc câu nào tối nghĩa thì nênsửa đi (Kinh nghiệm cá nhân trong thời kỳ hoạt động bí mật: đọc xã luận cho chủ nhà là mộtcông nhân, hoặc một nông dân nghe và cho ý kiến).
Muốn viết, xã luận haỵ, trước hếtphải có lập trường, quan điểm đúng, phải thấm nhuần chủ nghĩaMác – Lênin, nắm vững đường lối, chính sách của Đảng lãnh đạo, của tổ chức mà tờ báo là cơquan ngôn luận và phải nghiên cứu thực tế chiến đấu, sản xuất, công tácv.v… Đó là mặt chủ yếu của vấn đề.
Xem thêm: Trailer Là Gì ? Vai Trò Của Trailer, Sự Khác Biệt Giữa Teaser Và Trailer
Muốn viết xã luận, nên đọc nhiều báo và theo dõi, nghiên cứu mục xã luận của các báo đó, nhấtlà nghiên cứu xã luận của những tờ báo nổi tiếng.