Đó là cuộc Cải cách Minh Trị (1868- 1912). Thời kìtrị vì của Minh Trị là thời đại diễn ra những cải cách có tầm mức sâu rộng vềmọi mặt: chính trị, kinh tế, xã hội, giáo dục, quân sự vv…đưa Nhật Bản từ mộtnước phong kiến thành một quốc gia tư bản tiên tiến sánh vai với các Liệt cườngphương Tây.
Đang xem: Chế Độ trưng binh là gì, nghĩa của từ trưng binh trong tiếng việt
Để gạt bỏ những trở lực của sự phát triển kinh tế tưbản chủ nghĩa trong nông nghiệp, nhằm gia tăng tài chính cho chính phủ trongđiều kiện nền kinh tế công thương nghiệp hãy còn thấp, chính phủ ban bố các sắclệnh cải cách ruộng đất. Năm 1872, chính phủ tuyên bố cho tự do mua bán ruộngđất, đo lại ruộng đất và cấp giấy sở hữu đất đai cho người có ruộng thực tế.Với sắc lệnh này, một tầng lớp nông dân tư hữu đã ra đời, trong đó có cả một bộphận địa chủ làm ăn theo lối mới, đây là tiền thân của giai cấp tư sản nôngthôn xuất hiện ngày càng đông đảo. Cải cách về ruộng đất dẫn đến việc cải cáchvề chế độ thuế. Năm 1873, pháp lệnh về thuế được ban hành, theo đó nhà nướcđánh thuế ruộng đất bằng tiền thống nhất trong cả nước. Cải cách ruộng đất đãgóp phần tăng nguồn thu nhập cho quốc gia để giải quyết khó khăn về tài chínhban đầu. Chính sách cải cách ruộng đất là một trong những đòn bẩy tích lũy tưbản nguyên thủy của chủ nghĩa tư bản Nhật Bản.
Trong lĩnh vực công nghiệp, Chính phủ thực hiện chínhsách “Thực sản hưng nghiệp” với quyết tâm xây dựng một nền đại công nghiệp làmnền tảng cho toàn bộ nền kinh tế. Nhà nước bỏ tiền đầu tư những xí nghiệp làmnền tảng cho toàn bộ nền kinh tế. Trước hết nhà nước đầu tư vào những xí nghiệplớn sử dụng thiết bị và kĩ thuật tiên tiến của phương Tây để làm mẫu hoặc sauđó sẽ chuyển nhượng cho tư nhân với giá rất rẻ. Các tập đoàn Mitxưbisi, Mítxưi…chính là các tập đoàn được nhà nước chuyển nhượng.
Thứ hai, nhà nước đã phát hành công trái hoặc lấydanh nghĩa nhà nước lập “Quỹ tài trợ công ty” để hỗ trợ vốn khuyến khích tưnhân kinh doanh, tính ra từ 1875 đến 1885 quỹ này đã hỗ trợ đến 1.470 000 yên.
Thứ ba, chính phủ còn chú trọng nhập khẩu những thiếtbị và kĩ thuật tiên tiến nhất của kĩ nghệ phương Tây đưa vào nhằm hiện đại hóanền kinh tế Nhật Bản. Tất nhiên Chính Phủ cũng nhận thức rằng không chỉ mua máymóc về mà còn phải biết sử dụng nó. Do đó một mặt Chính Phủ mời các chuyên giakĩ thuật ngoại quốc với mức lương ưu đãi đến Nhật Bản làm việc. Mặt khác chínhPhủ tăng cường gởi học sinh đi du học ở nước ngoài để nhanh chóng tạo ra mộtnguồn lực chất xám tại chỗ đáp ứng yêu cầu của cuộc cải cách. Trong ThươngNghiệp, trong hai năm 1868 và 1869, Chính phủ ra lệnh xóa bỏ tất cả các trạmthuế ở biên giới do các phiên đặt ra trước đây, đồng thời tuyên bố tự do mậudịch. Những chính sách này đã góp phần xóa bỏ những rào cản mở đường cho nềnthương nghiệp (cả nội thương và ngoại thương) phát triển mạnh mẽ trong quỹ đạokinh tế hàng hóa.
Bên cạnh những cải cách trên, Chính phủ cũng tiếnhành một số cải tổ trong lĩnh vực tài chính như: mở xưởng đúc tiền, quy địnhđồng Yên là đồng tiền dùng thống nhất trong cả nước, thiết lập một hệ thốngngân hàng theo hình mẫu của Mỹ.
Đến đầu thế kỉ XX, những cải cách trên lĩnh vực kinhtế còn được đẩy mạnh hơn nữa, đặc biệt ngành công nghiệp, do Nhật Bản kiếm đượcmột nguồn chiến phí dồi dào và một thị trường lớn qua hai cuộc chiến tranh(Chiến tranh Nhật- Trung 1894- 1895 và cuộc Chiến tranh Nhật- Nga năm 1904-1905). Hơn nữa, nhà nước lại có những chính sách thích hợp thu hút đầu tư liêndoanh của các nước có nền kinh tế phát triển mạnh như Mỹ, Đức. Với những chínhđó, Nhật Bản đã trở thành cường quốc tư bản ở khu vực và đang chuyển sang giaiđoạn đế quốc chủ nghĩa.
Xem thêm: Tôi Vừa Chia Tay Tiếng Anh Là Gì, Chia Tay Tiếng Anh Là Gì
Quốc Hội có hai viện, Thượng Viện gồm những người doThiên Hoàng chỉ định thuộc dòng dõi Hoàng Triều, những người có công lao, đóngthuế cao, nhiệm kì suốt đời. Hạ Viện do bầu cử nhưng điều kiện cử tri rất khắtkhe, chỉ áp dụng đối với nam giới từ 21 tuổi trở lên và có tài sản. Ngoài raThiên Hoàng còn cử ra một cơ quan gọi là Cơ Mật Viện gồm những chính trị gia cócông lao xuất thân từ các phiên Tây Nam, được tham gia ý kiến với Thiên Hoàngtrong các vấn đề trọng yếu của quốc gia.
Những biến đổi về kinh tế đã kéo theo những biến đổisâu sắc về cơ cấu giai cấp và xã hội. Do đó nhà nước phải có một số chính sáchđể điều chỉnh. Chính Phủ ban bố chính sách xóa bỏ chế độ đẳng cấp phong kiến,bây giờ chỉ còn những giai tầng: Hoa tộc, Sĩ Tộc, Bình Dân. Giữa những giaitầng này được phép gả cưới lẫn nhau. Đẳng cấp võ sĩ và những đặc quyền của đẳngcấp này cũng bị xóa bỏ, họ có thể được cấp một khoản lương để về quê làm ănhoặc bỏ vào kinh doanh, những người trẻ tuổi có thể gia nhập quân đội, tuynhiên tư tưởng Võ sĩ đạo thì vẫn được chính quyền mới phát huy trong quân độido đó nó vẫn tiếp tục có ảnh hưởng lâu dài trong xã hội Nhật Bản.
Ngay từ đầu, Chính phủ Minh Trị đã nhận thức rất rõrằng muốn học tập và tiếp thu một cách thực sự nền khoa học của phương Tây, thìcần phải bắt đầu từ giáo dục. Do đó giáo dục được xác định là quốc sách hàngđầu là chìa khóa để Cận đại hóa Nhật Bản. Sau khi đã cử những đại biểu sang cácnước Âu Mỹ để tham quan mô hình giáo dục của các nước, năm 1872 Chính phủ banbố sắc lệnh thành lập Bộ Giáo Dục và ban hành Học chế. Học chế bao gồm 213 điềuxác định rõ mục tiêu, nội dung, phương châm, quy mô của nền Giáo Dục mới làphải đảm bảo “Không có người nào thất học, không nhà nào không có người học,không phân biệt giàu nghèo, nam nữ, giai tầng xã hội vv…” (Lưu Tộ Xương,2002: 90). Để đảm bảo cho việc thực thi mục tiêu Giáo Dục, Chính Phủ còn banhành lệnh cưỡng bức giáo dục, theo đó trẻ em bất luận trai hay gái đến tuổi đihọc phải đến trường, học ít nhất 3 năm. Phương châm của nền Giáo Dục mới cũngđược xác định là “Học đi đôi với hành, nền học thuật không tách rời với đờisống, học dựa trên tinh thần khoa học độc lập có phê phán”, đặc biệt là trênnguyên tắc “Khoa học phương Tây, đạo đức Nhật Bản”, chính nhờ việc xác địnhđúng đắn phương châm giáo dục, cho nên Nhật Bản du nhập, học hỏi khoa học kĩthuật phương Tây để cận đại hóa rất mạnh mẽ, nhưng không hề bị phương Tây hóa.Mô phỏng theo những mô hình giáo dục tiên tiến hiện đại của các nước Âu Mỹ (chủyếu là của Pháp). Hệ thống Giáo dục của Nhật Bản trên cơ sở tham khảo mô hìnhcủa nền Giáo dục Pháp được chia làm 8 khu Đại học trong cả nước, mỗi khu có 32khu Trung học, mỗi khu trung học có 10 khu Tiểu học, ngoài ra còn có hệ thốngTrường Chùa hoặc các Trường tư. Để nhanh chóng cận đại hóa nền Giáo dục, mộtmặt Chính phủ cho mời các chuyên gia giáo dục ngoại quốc sang dạy. Mặt khác,Chính phủ tăng cường gởi học sinh đi du học ở nước ngoài không phân biệt thànhphần xuất thân. Mở các trường ngoại ngữ cũng là một chính sách tạo điều kiệncho người Nhật Bản có điều kiện chủ động tiếp thu văn minh phương Tây rất cóhiệu quả.
Những thành quả của giáo dục là hết sức to lớn, khôngchỉ đem tri thức văn hóa phổ cập đến toàn dân nhằm nâng cao dân trí, mà còn tạora một đội ngũ lao động có chất xám phục vụ cho công cuộc cải cách trong thờikì cận đại do đó còn có ảnh hưởng sâu sắc lâu dài đến sự phát triển của NhậtBản ngày nay.
Nước giàu binh mạnh là mục tiêu cuối cùng của quátrình cải cách, muốn vậy thì trước hết phải tăng cường sức mạnh quân đội và khảnăng quốc phòng của đất nước. Năm 1870 Chính phủ ban hành sắc lệnh Cải tổ quânđội theo hình mẫu của các nước phương Tây gồm có hai lực lượng Lục quân và Hảiquân. Lục quân theo mô hình Phổ, Hải quân theo mô hình Anh. Năm 1873 chính phủáp dụng Luật Trưng binh, theo đó thanh niên đến 20 tuổi bất kể Bình dân hay Võsĩ đều phải thực hiện nghĩa vụ quân sự ba năm tại ngũ và bốn năm dự bị. Thựchiện chế độ Trưng binh có nghĩa là xóa bỏ quân đội võ sĩ theo kiểu phong kiến cũ,để thành lập quân đội của giai cấp tư sản, tước đoạt quyền đặc quyền lũng đoạnquân sự của các võ sĩ và trưng binh từ trong dân chúng. Tuy nhiên để giảm thiểusự phản kháng từ phía các võ sĩ, Chính Phủ lại sử dụng những người thuộc tầnglớp các võ sĩ đảm nhiệm các chức vụ sĩ quan cao cấp trong quân đội. Năm 1878,chính phủ ban bố “Điều lệnh quân nhân”, trên cơ sở kế thừa luật Busiđô, theo đóbinh lính phải trung thành tuyệt đối với Thiên Hoàng, dũng cảm không sợ chết,khi cần thiết phải dám tuốt gươm “mổ bụng”, binh lính phải xem sĩ quan như chacủa mình. Có thể nói, Chế độ quân sự và cảnh sát kiểu mới của Nhật Bản là sựhổn hợp giữa tàn dư phong kiến và tư sản. Quân đội mới đã nhanh chóng trưởngthành và chẳng bao lâu đã giành được thắng lợi qua hai cuộc thử sức trong ChiếnTranh Nhật- Trung (1894- 1895) và trong Chiến Tranh Nhật- Nga (1904- 1905).
Ngoài những chính sách cải cách cơ bản trên, ThiênHoàng Minh Trị còn tiến hành những cải cách về văn hóa, tư tưởng vv…tạo nênnhững biến chuyển sâu rộng trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội Nhật Bản.
Xem thêm: Ổ Optane Là Gì ? Nguyên Lý Hoạt Động Và Vai Trò Intel Optane
Tóm lại, Minh Trị Duy Tân là một cuộc cách mạng bởivì nó đã biến đổi Nhật Bản từ một nước phong kiến có nền kinh tế nông nghiệplạc hậu thành một nước tư bản có nền công nghiệp hiện đại, có lực lượng quân sựhùng mạnh, văn hóa giáo dục tiên tiến vv… nhờ đó Nhật Bản đã rút ngắn đượckhoảng cách phát triển với các quốc gia Âu- Mỹ trong một thời gian kỉ lục.