Ẩn dụ và hoán dụ là biện pháp tu từ quan trọng và thường xuyên xuất hiện trong các bài kiểm tra, đề thi của chương trình ngữ văn lớp 6. Tuy nhiên, hai biện pháp tu từ này thường khiến học sinh hay nhầm lẫn khi làm bài tập hay cách hành văn. Vì thế, bài viết dưới đây sẽ chia sẻ những kiến thức để giúp các em học sinh có thể nắm rõ được bản chất và những mẹo nhỏ để phân biệt ẩn dụ và hoán dụ trong các bài kiểm tra nhé!
Mục lục
1. Ẩn dụ là gì? Cho ví dụ?2. Hoán dụ là gì? Cho ví dụ3. Cách phân biệt ẩn dụ và hoán dụ trong câu văn
1. Ẩn dụ là gì? Cho ví dụ?
1.1 Khái niệm ẩn dụ
Khái niệm, cách phân biệt ẩn dụ và hoán dụ?
Khái niệm ẩn dụ:
Ẩn dụ là biện pháp tu từ mà người viết dùng tên của sự vật/ sự việc này để gọi tên sự vật/ sự việc khác. Giữa 2 đối tượng này có nét tương đồng về một đặc điểm nào đó như trạng thái, tính chất, màu sắc,… Nhằm tăng khả năng gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
Hoặc các bạn có thể hiểu đơn giản rằng ẩn dụ là hình thức thay đổi tên gọi của sự vật/ sự việc có tên A bằng sự vật/ sự việc có tên B. Trong đó, A và B có nét tương đồng với nhau.
Đang xem: Ẩn dụ là gì, hoán dụ là gì? cách phân biệt hai biện pháp này
Ẩn dụ có 4 loại: Hình thức, cách thức, phẩm chất, chuyển đổi cảm giác.
Phép ẩn dụ là gì? Có mấy loại?
1.2 Ví dụ về ẩn dụ
– Ví dụ về ẩn dụ hình thức: Là phép tu từ có 2 sự vật, sự việc, hiện tượng có nét tương đồng về hình thức. VD:
“Về thăm quê Bác làng Sen
Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng”
Câu thơ có sử dụng phép ẩn dụ về hình thức, lửa hồng tương đồng với màu đỏ của bông hoa râm bụt.
– Ẩn dụ cách thức là gì? – Là phép ẩn dụ của các sự vật/ hiện tượng có sự tương đồng về cách thức
VD: Trong câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” sử dụng phép ẩn dụ cách thức. Ví việc ăn quả quả tương đồng về cách thức với việc hưởng thành quả lao động. Còn trồng cây tương đồng về cách thức với công lao khó nhọc để tạo ra thành quả.
– Ẩn dụ phẩm chất: Là các sự vật, hiện tượng có sự tương đồng về phẩm chất.
“Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
Người cha ở đây là phép ẩn dụ cho hình ảnh của Bác Hồ. Bác đã chăm lo cho từng giấc ngủ, bữa ăn của các chiến sĩ như người cha chăm sóc cho những đứa con thân yêu.
– Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Là sự chuyển đổi từ cảm giác này sang cảm giác khác, cảm nhận này bằng giác quan khác.
VD: “Giọng nói của cô ấy rất ngọt ngào”. Ngọt ngào chính là sự cảm nhận của vị giác. Dùng “giọng nói ngọt ngào” để ẩn dụ chuyển đổi cảm giác từ thính giác sang vị giác.
2. Hoán dụ là gì? Cho ví dụ
2.1 Khái niệm hoán dụ
Hoán dụ là gì: Là việc gọi tên sự vật/ sự việc này bằng tên sự vật/ sự việc khác dựa trên mối quan hệ tương cận giữa chúng.
Hoán dụ có 4 loại:
Lấy 1 bộ phận thay thế cho toàn thểLấy dấu hiệu thay thế cho vật mang dấu hiệuLấy vật chứa thay thế cho vật bị chứaLấy cụ thể thay thế cho trừu tượng
Hoán dụ là gì? Có mấy loại hoán dụ?
2.2 Ví dụ về hoán dụ
– Lấy 1 bộ phận thay thế cho toàn thể
“Một trái tim lớn lao đã giã từ cuộc đời
Một khối óc lớn đã ngừng sống.”
“Một khối óc” hay “một trái tim” là hình ảnh hoán dụ để chỉ cả “con người”. Và đó chính là Bác Hồ – vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam.
– Lấy dấu hiệu thay thế cho vật mang dấu hiệu
Ví dụ: “Sen tàn, cúc lại nở hoa
Sầu dài ngày ngắn, đông đà sang xuân”
Trong câu thơ trên Nguyễn Du đã sử dụng biện pháp hoán dụ lấy dấu hiệu thay thế cho vật mang dấu hiệu như hoa sen để chỉ mùa hạ, hoa cúc chỉ mùa thu.
Ví dụ phép: Lấy vật chứa thay thế cho vật bị chứa
“ Vì sao trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh”
Trong câu thơ trên, trái đất được hóa dụ cho hình ảnh của nhân loại.
Xem thêm: Tf Card Là Gì – Cách Phân Biệt Thẻ Nhớ Sd Và Thẻ Nhớ Tf
– Ví dụ phép: Lấy cụ thể thay thế cho trừu tượng.
“Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”
Một cây là phép hoán dụ cho sự đơn lẻ, số ít. Còn ba cây là chỉ số lượng nhiều. Câu thơ này sử dụng phép hoán dụ để nói đến sự đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh.
3. Cách phân biệt ẩn dụ và hoán dụ trong câu văn
Chúng ta có thể phân biệt nhanh phép ẩn dụ và hoán dụ dựa trên mối liên quan của sự vật/ hiện tượng được sử dụng.
3.1 Sự giống nhau
Có khá nhiều học sinh thường nhầm lẫn giữa phép ẩn dụ và hoán dụ. Bởi 2 phép tu từ này có khá nhiều điểm tương đồng như:
Sự chuyển đổi có cùng bản chất: Đều gọi sự việc, sự vật, hiện tượng này với tên gọi của sự vật/ hiện tượng khác.Đều sử dụng sự liên tưởng và có tác dụng tăng sức gợi cảm, gợi tả cho câu thơ, câu văn tạo cảm xúc cho người đọc.
So sánh 2 biện pháp tu từ ẩn dụ và hoán dụ
3.2 Sự khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ
Hai biện pháp tu từ này có sự khác nhau như:
Phép ẩn dụ dựa trên cơ sở của sự tương đồng, dù 2 sự vật, hiện tượng không có sự liên quan gì với nhau. Nhưng giữa 2 sự vật, hiện tượng đó đều có điểm giống nhau. Do đó, người ta đã có sự chuyển đổi giữa những sự vật/ hiện tượng đó.Phép hoán dụ là dựa trên cơ sở của sự liên tưởng gắn bó, gần gũi giữa các sự vật, hiện tượng có liên quan trực tiếp tới nhau, gần kề nhau.
3.3 Mẹo phân biệt phép ẩn dụ và hoán dụ trong câu
Dưới đây là hệ thống mô hình sơ đồ phép ẩn dụ, hoán dụ để giúp học sinh hiểu rõ hơn:
Sự vật được gọi có tên là A bị ẩn đi và thay thế thành tên khác là B trong văn bản qua hình thức so sánh, liên tưởng. Muốn xác định được đâu là A và B thì học sinh cần phải dựa vào văn cảnh. Tức là dựa vào câu văn, câu thơ mà hình ảnh đó xuất hiện.
Mối liên hệ giữa 2 sự vật/ sự việc chính là yếu tố quyết định để phân biệt biện pháp tu từ đó là hoán dụ hay ẩn dụ. Nếu 2 sự vật có mối quan hệ tương đồng thì ta sẽ có biện pháp tu từ ẩn dụ. Còn nếu mối quan hệ giữa chúng có sự gần gũi, tương cận thì ta sẽ có biện pháp tu từ hoán dụ.
Mẹo phân biệt ẩn dụ và hoán dụ đơn giản
Khi xử lý dạng bài tập về biện pháp tu từ hoán dụ và ẩn dụ thì học sinh cần làm theo 2 bước sau:
Bước 1: Từ yếu tố đã cho trong văn bản, học sinh cần tìm ra yếu tố bị ẩn đi dựa vào ngữ cảnh, văn cảnh của nó.Bước 2: Xét mối quan hệ giữa 2 yếu tố để khẳng định đó là phép hoán dụ hay ẩn dụ.
Để dễ dàng phân biệt ẩn dụ và hoán dụ, có một mẹo rất đơn giản đó là:
4. Bài tập tìm biện pháp tu từ ẩn dụ và hoán dụ
Bài tập thực hành phép tu từ hoán dụ và ẩn dụ
Tìm biện pháp tu từ trong 2 câu thơ sau:
” Tay ta tay búa tay cày
Tay gươm, tay bút dựng xây nước mình”
Trước hết ta cần xác định được từ ngữ, hình ảnh đã được thay thế trước. Trong 2 câu thơ trên, ta có thể dễ dàng nhận thấy các dấu hiệu “tay búa, tay cày, tay bút, tay gươm” là những từ đã bị thay đổi tên gọi.
Xem thêm: Ta Là Gì – Khách Sạn Có Nên Hợp Tác Bán Phòng Qua Ta
Bước 1: Khôi phục lại từ đã bị ẩn đi
Để khôi phục lại từ đã bị ẩn đi thì chúng ta có thể dễ dàng liên tưởng tới hình ảnh tay búa là người cầm cây búa, còn tay gươm là người cầm cây gươm, tay cày là người cầm cày,…
Bước 2: Thử so sánh mối quan hệ giữa A và B
Khi thêm từ so sánh “Tay gươm như người cầm gươm” là không hợp lý. Bởi tay gươm không thể giống như người cầm gươm được. Bởi một cái là 1 bộ phận, còn kia là cả 1 con người. Cho nên đây không thể là mối quan hệ tương đồng. Do đó, đây không phải là phép tu từ ẩn dụ mà phải là biện pháp tu từ hoán dụ.